Η ελληνική υφαντουργία, στοιχείο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας, είναι ένας θησαυρός σχεδίων, χρωμάτων και τεχνικών, που κινδύνεψε να χαθεί με την ταχεία εκβιομηχάνιση και διασώθηκε χάρις το πρόγραμμα οικοτεχνίας που λειτούργησαν επί σειρά ετών ο Εθνικός Οργανισμός Πρόνοιας και το Ινστιτούτο Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης.
Στον σημερινό κόσμο των ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων, η χειροτεχνία παραμένει ζωντανή. Αναδεικνύονται εργασίες μικρών παραγωγών και χειροτεχνών, οι οποίοι - ξαναπιάνοντας το νήμα της παράδοσης της οικοτεχνίας και αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες - αντλούν ιδέες από τη λαϊκή μας παράδοση, δημιουργούν έργα υψηλής αισθητικής και αποτελούν σημαντικό μοχλό ανάπτυξης στις τοπικές κοινωνίες που δραστηριοποιούνται.
Το ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ, καρπός των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών του Εθνικού Συστήματος Κοινωνικής Φροντίδας, ενσωμάτωσε υπηρεσίες προηγούμενων προνοιακών φορέων που καταργήθηκαν (ΠΙΚΠΑ, ΕΟΠ, ΕΟΚΦ, ΙΚΠΑ), με αποτέλεσμα – μετά την τελευταία συγχώνευση του ν. 3895/2010 ΦΕΚ- Α’ 8/12/2010 - να περιέλθει στην κυριότητά του το αδιάθετο υλικό έτοιμων προϊόντων και πρώτων υλών της Οικοτεχνίας, βασικής δραστηριότητας του πρώην ΙΚΠΑ (Ινστιτούτο Κοινωνικής Προστασίας & Αλληλεγγύης), η οποία λειτουργούσε ως ένα ολοκληρωμένο οικοτεχνικό πρόγραμμα, από την παραγωγή των ειδών ως την εμπορική τους διάθεση.
Τα προϊόντα που έχει το ΕΚΚΑ στην κυριότητά του από το 2011 συνιστούν ένα σημαντικό – τόσο από οικονομική όσο και καλλιτεχνική άποψη - απόθεμα 16.000 χειροτεχνημάτων: ταπισερί, τάπητες κόμβων, κεντητοί τάπητες, κιλίμια, κεντήματα.
Σημειώνεται ότι η οικοτεχνική δραστηριότητα, τις πολλές δεκαετίες που λειτούργησε (από το 1950 από τον τότε Εθνικό Οργανισμό Πρόνοιας) και εν συνεχεία από το ΙΚΠΑ, είχε πρωτίστως προνοιακό σκοπό και η λειτουργία της έπαυσε μέσα στο γενικότερο πλαίσιο περιορισμού δαπανών με την κατάργηση φορέων και δραστηριοτήτων που επέβαλλε η οικονομική κρίση της χώρας.
Η Οικοτεχνία είχε επίσης πολιτισμικό χαρακτήρα, με προορισμό τη διάσωση και διάδοση της πολιτιστικής μας παράδοσης στην υφαντουργία και την κεντητική.
Στην ιστορική της πορεία, η εν λόγω οικοτεχνική δραστηριότητα κάλυπτε ένα ευρύτατο πρόγραμμα που περιλάμβανε την κατάρτιση και επαγγελματική απασχόληση στην χειροποίητη ταπητουργία και κιλιμοποιία, στην υφαντική και κεντητική τέχνη ενός σημαντικού αριθμού γυναικών της ελληνικής υπαίθρου και όχι μόνο, αφού σχολή ταπητουργίας λειτουργούσε ακόμα και μέσα στις γυναικείες φυλακές. Παρέχοντας αργαλειούς, νήματα, σχέδια, τεχνική βοήθεια, ποιοτικό έλεγχο σε όλες τις φάσεις της παραγωγικής διαδικασίας και διοχετεύοντας τα προϊόντα στο εμπόριο, προσέφερε απασχόληση σε σημαντικό αριθμό ανέργων ή εποχιακά ασχολούμενων γυναικών.
Ο στόχος της Οικοτεχνίας για τη διατήρηση ορισμένων παραδοσιακών τεχνών και τεχνικών, καθώς και της ελληνικής πολιτιστικής παράδοσης εξυπηρετήθηκε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μέσα από τα σχέδια των χειροτεχνημάτων που ήταν εμπνευσμένα από τον πλούτο της ελληνικής φύσης, λουλούδια, πουλιά), από αρχαίες τοιχογραφίες (όπως τα δελφίνια της Κνωσού, «ο Τρίτων» της Ρόδου), παραδοσιακά λαϊκά μοτίβα (όπως οι σκηνές από ηπειρώτικο γάμο και ηπειρώτικο πανηγύρι), λεπτομέρειες μουσειακών έργων, θέματα από τη βυζαντινή τέχνη (λεπτομέρειες από μωσαϊκά, Ευαγγέλια, χρυσόβουλα κ.λπ.), καθώς και διασκευές νεότερων έργων, τα οποία επιμελούνταν εξειδικευμένο γραφείο καλλιτεχνίας, με επικεφαλής τον σπουδαίο εικαστικό Γιάννη Φαϊτάκη.
Από τα σημαντικότερα χειροτεχνήματα ήταν οι ταπισερί, δηλαδή τα διακοσμητικά υφαντά τοίχου, που η δημιουργία του καθενός από αυτά απαιτούσε πολύμηνη επίπονη καθημερινή εργασία και προσήλωση. Μια ταπισερί είναι κάτι ανάλογο με μωσαϊκό ή πίνακα, φτιαγμένη στον αργαλειό με κλωστές και σαΐτες, αντί για ψηφίδες ή πινέλα και χρώματα. Σημαντικά έργα φημισμένων Ελλήνων ζωγράφων αποτυπώθηκαν στις πολύτιμες αυτές ταπισερί, όπως του ζωγράφου Ν. Χατζηκυριάκου – Γκίκα, που παρέδωσε στον ΕΟΠ τέσσερα έργα του, τα σχέδια των οποίων έγιναν ένα χαλί που πήρε το όνομά του «Χαλί Γκίκας» και σπουδαία ταπισερί: το «Γεύμα στη θάλασσα», το «Φεγγάρι στην Ύδρα», οι «Βράχοι στη θάλασσα», και «Καφάσια σε κήπο ή Κήπος στην Κρήτη», του Σπύρου Βασιλείου «Γοργόνα ακρόπρωρο» του Γιάννη Τσαρούχη «Αέρηδες» και του Ν. Νικολάου «Ύδρα».
Μετά την μακρά περίοδο απραξίας από την αρχή του έτους 2021, το ΕΚΚΑ με την έγκριση του Διοικητικού του Συμβουλίου έχει σχεδιάσει και υλοποιεί σταδιακά δράσεις καταγραφής και ελέγχου της κατάστασης των προϊόντων, διαχωρισμό τους σε είδη προς πώληση και είδη προς αξιοποίηση για πολιτιστικούς λόγους, φωτογράφιση των πρωτότυπων σχεδίων και προετοιμασία της διαδικασίας πώλησης με πλειοδοτικό διαγωνισμό.
Τέλος, τα πρωτότυπα σχέδια των ταπήτων και των κιλιμιών θα διατεθούν με συμβάσεις χρησιδανείου στα μουσεία λαϊκής τέχνης σε όλη τη χώρα, με τα οποία έχουν ήδη γίνει οι πρώτες επικοινωνίες, με στόχο την προβολή της υφαντουργίας ως στοιχείο της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς.