Ενδοοικογενειακή Βία και Βία κατά των Γυναικών

Η ενδοοικογενειακή βία είναι κάθε μορφής βίας που ασκείται από ένα μέλος της οικογένειας σε βάρος ενός άλλου. Είναι ποινικό αδίκημα και στη χώρα μας τιμωρείται, σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου 3500/ 2006.

Είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι εδώ η οικογένεια δεν χρησιμοποιείται με τη στενή έννοια του όρου, αλλά με την ευρύτερη αντίληψη της κοινότητας που αποτελείται από συζύγους ή πρόσωπα που συνδέονται με σύμφωνο συμβίωσης ή γονείς και συγγενείς πρώτου και δεύτερου βαθμού εξ αίματος ή εξ αγχιστείας και τα υιοθετημένα τέκνα τους.

Στην οικογένεια, επίσης, περιλαμβάνονται, εφόσον συνοικούν, συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας μέχρι τετάρτου βαθμού και πρόσωπα των οποίων επίτροπος, δικαστικός παραστάτης ή ανάδοχος γονέας έχει ορισθεί μέλος της οικογένειας, καθώς και κάθε ανήλικο πρόσωπο που συνοικεί στην οικογένεια.

Για την προστασία όσων περισσότερων προσώπων μπορεί να πέσουν θύματα στο πλαίσιο οικογενειακών σχέσεων, ο νόμος με τις τελευταίες τροποποιήσεις του  εφαρμόζεται και στους μόνιμους συντρόφους και στα τέκνα, κοινά ή ενός εξ αυτών, στους τέως συζύγους, στα μέρη συμφώνου συμβίωσης που έχει λυθεί, καθώς και στους τέως μόνιμους συντρόφους.

Ας τονίσουμε εδώ, ότι τα παιδιά της οικογένειας είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας, ακόμη κι όταν είναι μάρτυρες βίας στην οικογένεια, όπως ρητά αναφέρεται στον Νόμο περί ενδοοικογενειακής βίας αλλά και στον Νόμο 4531/2018, με τον οποίο κυρώθηκε η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας και προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας, γνωστή ως «Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης» (ΦΕΚ 62Α΄/ 5-4-2018).

Στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, αναγνωρίζεται ότι η ενδοοικογενειακή βία, επηρεάζει τις γυναίκες σε δυσανάλογο βαθμό, όπως και ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια εκτίθενται σε υψηλότερο κίνδυνο βίας που βασίζεται στο φύλο σε σύγκριση με τους άνδρες.

Η «βία κατά των γυναικών» ορίζεται ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μια μορφή διάκρισης κατά των γυναικών και σημαίνει όλες τις πράξεις βίας βασιζόμενης στο φύλο οι οποίες έχουν ή ενδέχεται να έχουν ως αποτέλεσμα σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική ή οικονομική βλάβη ή πόνο για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών τέλεσης τέτοιων πράξεων, του εξαναγκασμού ή της αυθαίρετης αποστέρησης της ελευθερίας, είτε αυτή συμβαίνει στο δημόσιο ή τον ιδιωτικό βίο. (Ν.4531/2018, άρθ. 3)

Από την αναφορά στις μορφές βίας που ακολουθεί, είναι ξεκάθαρο ότι η βία δεν είναι μόνο σωματική και ότι η κακοποίηση μπορεί να πάρει πολλές μορφές:

Σωματική: Συμπεριφορές με στόχο την πρόκληση σωματικού πόνου ή τραυματισμού (χαστούκια, κλωτσιές, ξυλοδαρμός, τραυματισμός με αιχμηρό αντικείμενο, απόπειρα πνιγμού κ.ά.).

Σεξουαλική βία συμπεριλαμβανομένου του βιασμού:  Νοείται κάθε πράξη σεξουαλικού χαρακτήρα (ή απόπειρα τέτοιας πράξης), χωρίς τη γνήσια συναίνεση του θύματος (εκούσια και βασιζόμενη στην ελεύθερη βούληση), ακόμη και μεταξύ (πρώην ή νυν) συζύγων και συντρόφων.

Λεκτική: Εκδηλώνεται με φωνές, εξύβριση, υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς, απειλές, κατηγορίες, είτε κατ’ ιδίαν είτε παρουσία άλλων ατόμων.

Ψυχολογική:  Μπορεί να είναι λεκτική ή μη λεκτική.  Περιλαμβάνει την περιφρόνηση, τα απορριπτικά νεύματα, επιθετικές εκφράσεις προσώπου, απειλητικές χειρονομίες, ζηλότυπη συμπεριφορά. Η συνειδητοποίησή της από το θύμα είναι δύσκολη αλλά κυρίως, επώδυνη.

Συναισθηματική:  Εκδηλώνεται με χειραγώγηση, εκφοβισμό, απειλές απώλειας της επιμέλειας των παιδιών, πίεση αποδοχής της «συγγνώμης» του θύτη με όρκους αγάπης και αφοσίωσης, υπόνοια αυτοκτονίας ή ετεροκαταστροφικής συμπεριφοράς.

Κοινωνική: Εδώ νοείται η κοινωνική απομόνωση του θύματος, η απόρριψη φίλων ή συγγενών, απαίτηση για διακοπή οικογενειακών σχέσεων, απαγόρευση επαγγελματικής απασχόλησης.

Οικονομική: Το θύμα πλήρως εξαρτημένο οικονομικά από τον θύτη.

Πέρα από τις παραπάνω μορφές που μπορεί να πάρει η βία ακόμη και μέσα στην οικογένεια, υπάρχουν και άλλες «πράξεις βίας» που σύμφωνα με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, συνιστούν σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών και των κοριτσιών, καθώς και σοβαρό εμπόδιο στην επίτευξη ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών:

Σεξουαλική παρενόχληση – Ν.4531/2018, άρθ. 40

Mη εμφανής παρακολούθηση ή παρενόχληση (Stalking) – Ν.4531/2018, άρθ. 34

Εξαναγκασμός σε σύναψη γάμου – Ν.4531/2018, άρθ. 37

Εγκλήματα που διαπράττονται στο όνομα της ούτως αποκαλούμενης «τιμής» - Ν.4531/2018, άρθ. 42

Αναγκαστική έκτρωση και αναγκαστική στείρωση – Ν.4531/2018, άρθ. 39

Ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων – Ν.4531/2018, άρθ. 38

Εμπορία Ανθρώπων (trafficking)

Η συντροφική βία, δηλαδή η βία μεταξύ συζύγων ή συντρόφων, είναι η κατηγορία ενδοοικογενειακής βίας που συναντάται πιο συχνά στα ενήλικα μέλη της οικογένειας. Μία χαρακτηριστική περιγραφή της συντροφικής βίας είναι αυτή ενός κύκλου τριών φάσεων που επαναλαμβάνεται.  Στην πρώτη φάση η ένταση κλιμακώνεται, και φτάνει στην κορύφωσή της στη δεύτερη φάση. Ακολουθεί η φάση της ηρεμίας και αποκατάστασης, η λεγόμενη «περίοδος του μέλιτος», με όρκους αγάπης και υποσχέσεις από τον θύτη ότι δεν θα επαναληφθεί η βίαιη συμπεριφορά. Και έτσι ο κύκλος κλείνει, αλλά μόνο για να ξεκινήσει πάλι από την αρχή. Το ζευγάρι θύμα-θύτης στροβιλίζεται μέσα στον κύκλο της βίας, ενώ σταδιακά εγκαθιδρύεται η σχέση εξουσίας και κυριαρχίας σε βάρος του θύματος. Το θύμα αισθάνεται όλο και πιο αδύναμο να αντιδράσει, πιο εξαρτημένο από τον θύτη.

Οι γυναίκες που ζουν μέσα σε κακοποιητική σχέση με τον σύζυγο ή τον σύντροφο τους εκδηλώνουν ενοχές ως προς την ικανότητα τους να διαχειριστούν την κατάσταση. Καταπιέζουν τα συναισθήματα τους και συρρικνώνονται με την ελπίδα να σταματήσουν οι εντάσεις. Γίνονται υπάκουες  και υποτακτικές και συμφωνούν σε όλα με τον σύντροφό τους. Η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμησή τους μειώνονται και μπορεί να αισθάνονται πως τίποτα δεν κάνουν σωστά. Κάνοντας για καιρό -ακόμα και για χρόνια - υπομονή, αρνούμενες την πραγματικότητα, προτιμούν να εκλογικεύουν και προσδοκούν μία μαγική αλλαγή του θύτη. Οι ζηλότυπες συμπεριφορές του θύτη «μεταφράζονται» από το θύμα ως απόδειξη αγάπης και οι εκρήξεις θυμού του δικαιολογούνται ως αποτέλεσμα βιωμάτων κακοποίησης από την οικογένεια καταγωγής του.

Ας λάβουμε υπόψη ότι, η κακοποίηση πολλές φορές συνυπάρχει και με άλλες δυσκολίες στην οικογένεια, που συνυπολογίζονται και ενεργούν αθροιστικά στη ζωή τους, με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται σημαντικά η ψυχοσωματική υγεία των γυναικών ή να εκδηλώνουν ψυχοσωματικά συμπτώματα. Συχνά παραπονιούνται για πονοκεφάλους, ημικρανίες, χρόνιους πόνους στην πλάτη, λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, προβλήματα στο έντερο, στο στομάχι κ.α..

Τα αμφιθυμικά συναισθήματα από την μεριά των γυναικών, που από τη μια νοιώθουν αγάπη και από την άλλη θυμό, επισκιάζουν την ελάχιστη πρόθεση που υπάρχει από πλευράς τους, να αποδεχτούν ότι είναι θύματα βίας.

Από την άλλη, συχνά αναφέρουν απουσία υποστήριξης από τη δική τους οικογένεια καταγωγής, για διάφορους λόγους (οικονομική αδυναμία οικογένειας, φόβος κοινωνικού στιγματισμού, άκαμπτες αξίες / αντιλήψεις, οικειότητα με βίαια μοτίβα οικογενειακής συναλλαγής).το

Η περιγραφή της κακοποιημένης γυναίκας εξηγεί γιατί έχει διαμορφωθεί ένα νομικό πλαίσιο που να διασφαλίζει τα δικαιώματα του θύματος βίας και ένα εθνικό δίκτυο προστασίας, στο οποίο μπορεί να καταφύγει για την ολοκληρωμένη προστασία και υποστήριξή του.

Η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί αυτεπάγγελτα διωκόμενο αδίκημα, οπότε αρκεί η καταγγελία του θύματος στην Αστυνομία, για την άσκηση ποινικής δίωξης από τον/την Εισαγγελέα. Επισημαίνεται ότι, δεν απαιτείται η καταβολή παραβόλου από το θύμα.  

Που μπορούν να απευθυνθούν οι γυναίκες θύματα βίας

Το θύμα της ενδοοικογενειακής  βίας μπορεί:

α. σε περίπτωση άμεσου κινδύνου, να καλέσει το 100 ή να καταφύγει στο πλησιέστερο αστυνομικό τμήμα ή και απευθείας στην  αρμόδια Εισαγγελία

β. να καλέσει από όλη τη χώρα στην Τηλεφωνική Γραμμή Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας «197» του ΕΚΚΑ, η οποία είναι δωρεάν και λειτουργεί καθημερινά όλη την ημέρα (24/7). Παρέχει πληροφόρηση και συμβουλευτική υποστήριξη σε θύματα βίας.  Επίσης, διαμεσολαβεί για την άμεση βοήθεια σε έκτακτα και επείγοντα περιστατικά βίας με την αξιοποίηση των δομών προστατευμένης φιλοξενίας του ΕΚΚΑ ή συνεργαζόμενων Φορέων.

ή, αν δεν είναι ασφαλής η τηλεφωνική επικοινωνία, να αποστείλει μήνυμα στην ηλεκτρονική διεύθυνση: epikoinonia@ekka.org.gr     

γ. να επικοινωνήσει με ένα από τα τρία Κέντρα Κοινωνικής Στήριξης του ΕΚΚΑ σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη (διευθύνσεις, τηλέφωνα) και να μιλήσει τηλεφωνικά ή να συναντήσει από κοντά Κοινωνικό Λειτουργό ή/και Ψυχολόγο.

Με τις Υπηρεσίες του αυτές, το ΕΚΚΑ παρέχει:

Πληροφόρηση

Συμβουλευτική και Ψυχολογική Υποστήριξη σε θύματα βίας

Κοινωνική Υποστήριξη και Διασύνδεση με κατάλληλους για κάθε περίπτωση Φορείς

Μαζί με τους εξειδικευμένους επαγγελματίες του ΕΚΚΑ, η γυναίκα θα έχει την ευκαιρία να διερευνήσει τις επιλογές που έχει και να διαμορφώσει το προσωπικό  σχέδιο απομάκρυνσης από την κακοποιητική σχέση.

Αν κριθεί απαραίτητο, θα διερευνηθεί η πιθανότητα φιλοξενίας στα Καταφύγια του ΕΚΚΑ για γυναίκες – μόνες ή με τα παιδιά τους – θύματα βίας ή σε άλλη ευάλωτη κατάσταση, σε Αττική (1) και Θεσσαλονίκη (1) ή σε αντίστοιχους Ξενώνες του δικτύου της Γενικής Γραμματείας Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΓΓΙΑΔ) που διαχειρίζονται Δήμοι σε όλη τη χώρα.

Μπορεί, επίσης,

δ. να καλέσει στην τηλεφωνική γραμμή SOS 15900, πανελλαδικής εμβέλειας, 24ωρης λειτουργίας 365 μέρες το χρόνο ή να στείλει email στο:   sos15900@isotita.gr της ΓΓΙΑΔ ή,

ε. να απευθυνθεί στα κατά τόπους Συμβουλευτικά Κέντρα, που μπορεί να βρει στο: www.isotita.gr και  www.womensos.gr ή να ενημερωθεί για αυτά από την Τηλεφωνική Γραμμή: SOS 15900.

 

Η εμπορία ανθρώπων είναι μία σοβαρή εγκληματική πράξη. Σημαίνει ότι κάποιος/α εκμεταλλεύεται κάποιον/α άλλο/-η με σκοπό το κέρδος, ότι του/της ζητά ή τον/την υποχρεώνει σε πράξεις, όπως να παρέχει σεξουαλικές υπηρεσίες, να ζητιανεύει, να πουλάει ναρκωτικά, να κλέβει, ή να δουλεύει σε άθλιες συνθήκες.

Κύριες μορφές εκμετάλλευσης είναι:

Σεξουαλική Εκμετάλλευση

Ενδεικτικά συμπεριλαμβάνει την εκμετάλλευση της πορνείας στο δρόμο/σε σπίτι/σε ξενοδοχεία/οίκους ανοχής, της πορνογραφίας, των υπηρεσιών συνοδών, μασάζ, στριπτίζ κλπ.

Εργασιακή Εκμετάλλευση

Συνιστά κάθε εργασία ή υπηρεσία για την οποία δεν έχει συναινέσει ελεύθερατο άτομοκαι την οποία εκτελεί υπό την απειλή κύρωσης. Συνοδεύεται συχνά από άθλιες συνθήκες εργασίας και από πολύ χαμηλή αμοιβή ή απουσία αμοιβής.

Δουλεία

Είναι μία από τις μορφές εκμετάλλευσης, η οποία είναι διακριτή γιατί εμπεριέχει το χαρακτηριστικό της ιδιοκτησίας. Τέτοιες εξουσίες είναι η αγορά, η πώληση του ανθρώπου κ.λπ..

Εκμετάλλευση Εγκληματικών Δραστηριοτήτων

Είναι κάθε παράνομη πράξη που καλείται να διαπράξει ένα άτομο εκουσίως ή ακουσίως με την άσκηση πίεσης, βίας ή με εξαπάτηση. Για παράδειγμα, διακίνηση ναρκωτικών με ή χωρίς τη γνώση του ατόμου ότι μεταφέρει ναρκωτικά, μικροκλοπές κ.ά.

Εκμετάλλευση Επαιτείας

Η επαιτεία μπορεί να συνοδεύεται και από την πώληση μικροαντικειμένων ή τη χρήση μουσικών οργάνων.

Αφαίρεση οργάνων, Κυττάρων και Ιστών

Για παράδειγμα, η εμπορία ωαρίων υπάγεται σε αυτή τη μορφή εκμετάλλευσης (στην κατηγορία «κυττάρων»).

Αναγκαστικός/ Εξαναγκαστικός Γάμος

Είναι κάθε γάμος που τελείται χωρίς την πλήρη και ελεύθερη συναίνεση του ενός ή και των δύο μερών και/ή στον οποίο το ένα ή και τα δύο μέρη δεν είναι σε θέση να λύσουν τον γάμο ή να εγκαταλείψουν τον/τη σύζυγο, ως αποτέλεσμα απειλής βίας ή έντονης κοινωνικής ή οικογενειακής πίεσης.

Στρατολόγηση Ανηλίκων σε Ένοπλες Επιχειρήσεις

Τα παιδιά πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης συχνά σε εμπόλεμες ζώνες αλλά όχι αποκλειστικά (π.χ. τρομοκρατικές οργανώσεις).

ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΜΕ:

Η εμπορία ανθρώπων αποτελεί έγκλημα που συχνά ξεπερνά τα εθνικά σύνορα και πλήττει κατάφωρα τα πιο θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου. Θίγει την ανθρώπινη ύπαρξη και αξιοπρέπεια, υποβιβάζει τον άνθρωπο σε αντικείμενο, θίγει την ελευθερία της αυτοδιάθεσης. Παρότι η καταπολέμησή της αποτελεί διακηρυγμένη προτεραιότητα των κρατών διεθνώς, πολλοί άνθρωποι συνεχίζουν και σήμερα να πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης και οι δράστες να παραμένουν ατιμώρητοι, γεγονός που επιβάλλει την εντατικοποίηση των προσπαθειών των κρατών παγκοσμίως.

Η αναγνώριση βασικών ενδείξεων, όπως οι παρακάτω, είναι το πρώτο βήμα για τον εντοπισμό πιθανού θύματος εμπορίας και μπορεί να σώσει μία ζωή.

Τρόποι διάκρισης θυμάτων εμπορίας ανθρώπων:

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να διακρίνετε ένα θύμα εμπορίας ανθρώπων και να το βοηθήσετε να λάβει την κατάλληλη προστασία και φροντίδα.

Αν για παράδειγμα, κάποιος/α:

• Δεν μπορεί να φύγει ή να κυκλοφορήσει όποτε θέλει και συνοδεύεται πάντα
• Εργάζεται πάρα πολλές ώρες και με ασυνήθιστο ωράριο
• Δεν έχει στην κατοχή του/της προσωπικά έγγραφα
• Δείχνει φόβο ή αγωνία με μη λεκτικό τρόπο (π.χ. αποφεύγει τη βλεμματική επαφή)
• Μετακινείται συχνά και δεν γνωρίζει την περιοχή ή τη διεύθυνση κατοικίας του/της

Καλέστε:

• τη Γραμμή Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας «197» (24/7)
• την Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας «1107»(24/7)

Το ΕΚΚΑ είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση του Εθνικού Μηχανισμού Αναφοράς για την Προστασία των Θυμάτων Εμπορίας Ανθρώπων (ΕΜΑ)  υπό τον συντονισμό του Γραφείου του Εθνικού Εισηγητή για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων (Γ.ΕΘ.ΕΙΣ.) του Υπ. Εξωτερικών.