Η παρέμβαση στην κρίση (crisis management) αφορά σε ένα σύνολο δράσεων που περιλαμβάνει την αναγνώριση μιας κρίσης, τον έγκαιρο προγραμματισμό και την κατάλληλη προετοιμασία για τη διαχείριση των συνεπειών της κρίσης, το σχεδιασμό των παρεμβάσεων και την υλοποίησή τους καθώς και την αξιολόγησή τους πριν, κατά τη διάρκεια της κρίσης και μετά από αυτήν.
Ψυχοκοινωνική παρέμβαση στην κρίση
Η κρίση μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, τη λειτουργικότητα και τη σωματική υγεία των ατόμων που επλήγησαν. Συνήθεις επιπτώσεις περιλαμβάνουν έντονο άγχος, φόβο, αβεβαιότητα, σωματικές ενοχλήσεις και προβλήματα στην ψυχική υγεία συνδεόμενα με το τραύμα, ενώ επηρεάζουν τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις στην πληγείσα κοινότητα απαιτώντας την άμεση ανταπόκριση από την πολιτεία.
Η ψυχοκοινωνική παρέμβαση έχει στόχο τη μείωση των ψυχολογικών, ψυχοσωματικών και ψυχοκοινωνικών συμπτωμάτων ή ενδείξεων δυσπροσαρμογής του ατόμου ως απόρροια σοβαρών και καταστροφικών γεγονότων.
Η ψυχοκοινωνική παρέμβαση βασίζεται:
- στην εκτίμηση αναγκών, προβλημάτων, παραγόντων επικινδυνότητας και υπαρχουσών δυνατοτήτων/ικανοτήτων,
- στην παροχή ενός υποστηρικτικού πλαισίου
- στην αξιολόγηση των παρεμβάσεων και τον επανασχεδιασμό
Κλιμάκια των ΟΤΑΠ παρενέβησαν:
8/2021: Πυρκαγιές στην Βόρεια Εύβοια
3/2021: Σεισμός στην ευρύτερη περιοχή της Λάρισας
23/7/2018: Πυρκαγιά στο Μάτι Αττικής
15/11/2017: Πλημμύρες στη Μάνδρα και Ν. Πέραμο
4/2/2014: Σεισμός στην Κεφαλλονιά
23/8/2010: Δολοφονία ανηλίκου στην Αρκαδία
21/8/2009: Πυρκαγιά Β.Α. Αττική
5/3/2009: Θανάσιμος τραυματισμός αστυνομικού έξω από δυο σχολεία (Αττική)
8/6/2008: Σεισμός στη Β.Δ. Πελοπόννησο
25/8/2007: Πυρκαγιά στην Ηλεία
23/12/2005: Ένοπλη ληστεία σε Πολυκατάστημα στην Καλλιθέα
14/8/2005: Αεροπορικό δυστύχημα στο Γραμματικό
13 & 25/7/2005: Κρούσματα ηπατίτιδας και φυματιώδους μηνιγγίτιδας στη Ν. Ζωή Ασπροπύργου (καταυλισμός αθιγγάνων)
15/12/2004: Λεωφορειοπειρατεία στην Παλλήνη Αττικής
27/9/2004: Πολύνεκρο τροχαίο στο Ασπρονέρι Λαμίας (Μαλιακός)
14/8/2003: Σεισμός στη Λευκάδα
13/4/2003: Πολύνεκρο τροχαίο στα Τέμπη
Κλιμάκια των ΟΤΑΠ ήταν σε επιφυλακή:
4/9/2020: Πυρκαγιά στο Κέντρο Υποδοχής & Ταυτοποίησης στη Μόρια της Λέσβου
9/8/2020: Πλημμύρες στην Κεντρική Εύβοια
24/11/2005: Συμμετοχή στην ευρωπαϊκή άσκηση ετοιμότητας για την αντιμετώπιση της γρίπης των πτηνών
6/9 & 16-18/9/2005: Διοργάνωση από την Πολεμική Αεροπορία διεθνούς αεροπορικής επίδειξης στο Φάληρο και την Τανάγρα
28/7/2005 : Πυρκαγιά στη Ραφήνα
2000: Ολυμπιακοί και Παραολυμπιακοί αγώνες
Συμμετοχή σε ασκήσεις ετοιμότητας
2014 - σήμερα: Συμμετοχή στις ετήσιες ασκήσεις ετοιμότητας του αεροδρομίου Ελ. Βενιζέλος
Εν μέσω της πανδημίας του κορονοϊού (COVID-19)
Οι επιχειρησιακές δράσεις του ΕΚΚΑ προσαρμοσμένες στη συνθήκη του νέου ιού στοχεύουν:
- στην προστασία της δημόσιας υγείας μέσω Οδηγιών/κατευθυντήριων γραμμών για την ψυχολογική διαχείριση της έκτακτης συνθήκης του νέου ιού από τις Τηλεφωνικές γραμμές “197” και “1107”
- στην προστασία της υγείας των φιλοξενουμένων στους ξενώνες του ΕΚΚΑ μέσω της σύστασης “Ειδικής Ομάδας Πρόληψης & Προαγωγής Υγείας” καθώς και σχεδίου δράσης σε περίπτωση κρούσματος
- στην ψυχοκοινωνική υποστήριξη ευάλωτων πληθυσμών (θύματα ενδο-οικογενειακής βίας, ασυνόδευτοι ανήλικοι σε δομές στέγασης, άτομα που αναγκάζονται να παραμείνουν στο σπίτι λόγω απαγόρευσης της κυκλοφορίας) μέσω:
- Οδηγιών/κατευθυντήριων γραμμών.
- της εφαρμογής (‘HELPίδα”) για θύματα ενδο-οικογενειακής βίας.
- Οδηγού καταπολέμησης του στίγματος: Το ΕΚΚΑ μετέφρασε στα ελληνικά τον οδηγό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO), της UNICEF και της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ερυθρού Σταυρού Ερυθράς Ημισελήνου (IFRC) για την πρόληψη του κοινωνικού στίγματος που σχετίζεται με τη μόλυνση από τον κορωνοϊό (Covid-19)
Δημοσίευση άρθρου στο επιστημονικό Περιοδικό “ΝΕΑ ΥΓΕΙΑ” με θέμα: Η ενδοοικογενειακή βία ενόψει του κορονοϊού (COVID-19)
https://neaygeia.gr/publication/nea-ygeia-tefchos-107/
Το ΕΚΚΑ (ΠΔ 22, ΦΕΚ 18/7-2-2006, άρθρο 9, παρ. 2) έχει την ευθύνη συγκρότησης και κινητοποίησης Ομάδων Ταχείας Παρέμβασης (ΟΤΑΠ) σε καταστάσεις κρίσης, στο πλαίσιο σχεδιασμού και υλοποίησης επιχειρησιακής δράσης για παροχή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε ευπαθείς ομάδες και καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
Το ΕΚΚΑ εντάσσεται στο δυναμικό του Εθνικού Μηχανισμού Διαχείρισης Κρίσεων και Αντιμετώπισης Κινδύνων (Ν. 4662/2020 (ΦΕΚ A' 27 - 07.02.2020). Ενεργοποιείται κατόπιν εντολής της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας μέσω του Υπουργείου Εργασίας & Κοινωνικών Υποθέσεων.
Σε ποιές περιπτώσεις ενεργοποιούνται οι ΟΤΑΠ;
Eνεργοποιούνται για την αντιμετώπιση κρίσεων, μαζικών καταστροφών (φυσικών & ανθρωπογενών), σοβαρών δυστυχημάτων, ναυαγίων και επειγουσών καταστάσεων με μεγάλο αριθμό θυμάτων.
Τι παρέχουν οι ΟΤΑΠ;
- ψυχολογική και κοινωνική υποστήριξη σε ατομικό, οικογενειακό και κοινοτικό επίπεδο,
- συνδράμουν στην εκτίμηση και καταγραφή ψυχοκοινωνικών αναγκών,
- συντονίζουν τις ενέργειες για την κάλυψή των αναδυόμενων αναγκών
Πώς ανταποκρίνονται οι ΟΤΑΠ;
- ανταποκρίνονται άμεσα,
- επισκέπτονται επί τόπου,
- διενεργούν εκτίμηση της επικινδυνότητας και της γενικότερης κατάστασης,
- αποτιμούν τις ανάγκες και επιχειρούν για την άμεση αντιμετώπισή τους
Ποιές/ ποιοί στελεχώνουν τις ΟΤΑΠ;
Οι ΟΤΑΠ στελεχώνονται, κυρίως, από ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς. Επικουρικά μπορούν να στελεχώνονται από κοινωνιολόγους και διοικητικούς υπαλλήλους.
Για πόσο χρόνο παρεμβαίνουν οι ΟΤΑΠ;
Η παρέμβαση παρέχεται για όσο χρονικό διάστημα απαιτείται.
Στόχος:
- η μείωση της έντασης,
- η διαχείριση ατόμων ή/και ομάδων υψηλού κινδύνου (π.χ. εγκύων, ηλικιωμένων, χρονίως πασχόντων),
- η αρωγή για την ανάπτυξη αποτελεσματικών τρόπων αντιμετώπισης της κρίσης (π.χ. διαχείριση συναισθημάτων, υποστηρικτικά δίκτυα)
Psychosocial Crisis Management: The Unexplored Intersection of Crisis Leadership and Psychosocial Support
https://www.researchgate.net/publication/317647067_Psychosocial_Crisis_Management_The_Unexplored_Intersection_of_Crisis_Leadership_and_Psychosocial_Support
Humanitarian Shelter and Settlements Guidelines
https://ec.europa.eu/echo/files/policies/sectoral/shelter_and_settlement_guidelines.pdf
Post-Disaster Needs Assessments Guildlines
Συμπεράσματα - Προτάσεις Επιστημονικής Ημερίδας με θέμα "Η επόμενη μέρα μετά τις πυρκαγιές"
Ημερίδα με θέμα: "Η επόμενη μέρα μετά τις πυρκαγιές"
10 Προτάσεις για την Πολιτική Προστασία
του Ευθύμη Λέκκα, Καθηγητή Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών
https://edcm.edu.gr/en/pms/parousiasi-pms/stelexwsi/didaktiko-epistimoniko-proswpiko/10-protaseis-gia-thn-politikh-prostasia25o Newsletter του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Καταστροφών και Κρίσεων» του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Αποστολές κλιμακίων του Ε.Κ.Κ.Α. στην Β. Εύβοια
https://www.ekka.org.gr/index.php/el/nea-enimeroseis/deltia-typou-anakoinoseis/metavasi-klimakiou-sti-v-eyvoia-ek-neou-meta-tis-prosfates-plimmyres
https://www.ekka.org.gr/index.php/el/nea-enimeroseis/deltia-typou-anakoinoseis/drasi-2ou-klimakiou-e-k-k-a-sti-v-eyvoia
https://www.ekka.org.gr/index.php/el/nea-enimeroseis/deltia-typou-anakoinoseis/to-2o-klimakio-tou-e-k-k-a-sti-v-eyvoia
https://www.ekka.org.gr/index.php/el/nea-enimeroseis/deltia-typou-anakoinoseis/deytero-klimakio-ekka-stis-pyropliktes-perioxes-tis-v-eyvoias-8-2021
https://www.ekka.org.gr/index.php/el/nea-enimeroseis/deltia-typou-anakoinoseis/klimakio-tou-e-k-k-a-sti-v-eyvoia
Βασική εκπαίδευση των νέων μελών της Ομάδας Αναγνώρισης Θυμάτων Καταστροφών (Ο.Α.ΘΥ.Κ.)
https://www.ekka.org.gr/index.php/el/nea-enimeroseis/deltia-typou-anakoinoseis/vasiki-ekpaidefsi-ton-neon-melon-tis-omadas-anagnorisis-thymaton-katastrofon-o-a-thy-k
Διεύρυνση του ρόλου του Ε.Κ.Κ.Α. στις καταστροφές
https://www.ekka.org.gr/index.php/el/nea-enimeroseis/deltia-typou-anakoinoseis/dieyrynsi-tou-rolou-tou-e-k-k-a-stis-katastrofes
Αποστολή κλιμακίου στους σεισμούς στο Ν. Λάρισας
https://www.ekka.org.gr/index.php/el/nea-enimeroseis/deltia-typou-anakoinoseis/klim
4ο Επιστημονικό FORUM για τη μείωση της διακινδύνευσης από καταστροφές στην Ελλάδα
https://www.ekka.org.gr/index.php/el/nea-enimeroseis/deltia-typou-anakoinoseis/epik1
Εκπαιδεύσεις και επιμορφωτικά σεμινάρια
- Προγραμματίζονται και υλοποιούνται εκπαιδεύσεις και επιμορφωτικά σεμινάρια για τα στελέχη που απαρτίζουν τις Ομάδες Ταχείας Παρέμβασης σε συνεργασία με αρμόδιους φορείς.
- Προγραμματίζονται και υλοποιούνται εκπαιδεύσεις ετοιμότητας σε έκτακτες καταστάσεις (πυρκαγιά, σεισμός) για το προσωπικό των ξενώνων του ΕΚΚΑ στους οποίους διαβιούν ευπαθείς ομάδες, σε συνεργασία με αρμόδιους φορείς.
Μνημόνιο συνεργασίας Ε.Κ.Κ.Α & Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης Αττικής μετά από καταστροφικό γεγονός:
Τον Δεκέμβριο του 2018, με αφορμή την πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου 2018, στο Μάτι Αττικής, το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ) προχώρησε στην υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας με το Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης Αττικής της Περιφέρειας Αττικής, για τη δημιουργία και λειτουργία Δομής Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης των Δήμων Ραφήνας - Πικερμίου και Μαραθώνος. Η εν λόγω Δομή εντάχθηκε στο πλαίσιο της Πράξης με κωδικό MIS 5017272 και τίτλο «Δομή υποστήριξης δράσεων κοινωνικής συνοχής και αναπτυξιακής παρέμβασης - Social Network Αττική», του Άξονα Προτεραιότητας 09 «Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας - ΕΚΤ», του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Αττική» που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. Το ΕΚΚΑ είχε την επιστημονική εποπτεία του έργου της Δομής.
Πρωταρχικός στόχος ήταν η εκπόνηση ενός νέου σχεδίου στρατηγικής, το οποίο περιελάμβανε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα δράσεων και εξειδικευμένων κοινωνικών παρεμβάσεων, ώστε να αντιμετωπιστούν έκτακτες και επείγουσες ανάγκες σε τοπικό επίπεδο για τις πληγείσες περιοχές. Στο πλαίσιο του ανωτέρω Μνημονίου Συνεργασίας κρίθηκε σκόπιμο - μεταξύ άλλων - να εξασφαλιστεί η παροχή κοινωνικής και ψυχολογικής υποστήριξης σε άτομα και οικογένειες που επλήγησαν από την πυρκαγιά. Από 04/2019 έως 10/2020, η Δομή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης στο Μάτι, απευθυνόταν και εξυπηρετούσε πυρόπληκτους των Δήμων Ραφήνας - Πικερμίου και Μαραθώνος.
Το 2021:
Το Ε.Κ.Κ.Α. συμμετέχει με επιστημονικό προσωπικό:
- στη Μόνιμη Επιστημονική Επιτροπή Κοινωνικής Αντισεισμικής Άμυνας του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού & Προστασίας (Ο.Α.Σ.Π.) (ΦΕΚ 388/ΥΟΔΔ/28-5-2020). Αρμοδιότητα της Επιτροπής είναι να παρέχει συμβουλευτικό έργο και να γνωμοδοτεί προς τον ΟΑΣΠ σε θέματα αντισεισμικής προετοιμασίας του κοινωνικού συνόλου, με σκοπό τη μείωση της σεισμικής διακινδύνευσης στη χώρα.
- στην «Ομάδα Αναγνώρισης Θυμάτων Καταστροφών (Ο.Α.ΘΥ.Κ.)», η οποία συστήνεται στην Ελληνική Αστυνομία, με αποστολή τη διακρίβωση της φυσικής και νομικής ταυτότητας των θανόντων από ατυχήματα, καταστροφές, εγκληματικές και τρομοκρατικές ενέργειες, στις περιπτώσεις που ο αριθμός των θανόντων προσεγγίζει ή υπερβαίνει τους τριάντα (30) και δεν αντιμετωπίζεται με τις διαδικασίες που προβλέπονται στο «Ειδικό Σχέδιο Διαχείρισης Ανθρωπίνων Απωλειών». Η αρμοδιότητα της Ομάδας εκτείνεται στην Ελληνική επικράτεια, ενώ μπορεί με απόφαση του Υπουργού Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη να αποστέλλεται και στην αλλοδαπή, για συνδρομή άλλης χώρας (Κ.Υ.Α. 5301/4/16-στ - ΦΕΚ 2796/Β/1-10-2014).
Το 2021:
Συμμετοχή του ΕΚΚΑ με παρουσίαση
στο 4ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ FORUM ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΚΙΝΔΥΝΕΥΣΗΣ ΑΠΟ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ (HDRRF) με θέμα: "Η Συμβολή των Ερευνητικών Φορέων της Χώρας στη Διαχείριση Κινδύνων και Κρίσεων", (18 & 19/3/2021), που συνδιοργανώθηκε από το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών "Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Καταστροφών και Κρίσεων", το Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος και το Κέντρο Αριστείας Διαχείρισης Καταστροφών και Κρίσεων του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών https://edcm.edu.gr/en/hdrrf-2021/programma-2021.